سایت رسمی جماعت دعوت و اصلاح

گفت‌وگو با دکتر عبدالکریم سروش
 
آقای دکتر سروش! مدتی است شنیده می‌شود که شما مشغول مطالعه روی آثار و اندیشه‌های معتزلیون هستید. می‌خواستم چند و چون این ماجرا را بپرسم.

من از شیفتگان و خیره‏ماندگان، و از شاگردان و بلکه از مریدان دو تن از شخصیت‏هاى بزرگ فرهنگ اسلامى هستم. یکى از آنها ابوحامد محمد غزالى است و دیگرى مولانا جلال‏الدین رومى. این هر دو بزرگوار متعلق به مکتب اشعرى هستند که مخالف مذهب و مسلک اعتزال است. شاید این پرسش در ذهن پاره‏اى از شما غلیان کند که چنین کسى، با چنین پیشینه و سابقه فکرى و چنان ارادتى که به آن دو شخصیت‏بزرگ مى‏ورزد، چرا و به چه معنا مى‏خواهد در باب تجدید تجربه اعتزال سخن بگوید و اعتزال‏گرى را توصیه کند!

پلورالیسم (تکثر و تنوع را به رسمیت شناختن و به تباینِ فرو ناکاستنی و قیاس‌ناپذیری فرهنگها و دینها و زبانها و تجربه‌های آدمیان فتوا دادن و از عالم انسانی تصویر یک گلستان پر عطر و رنگ را داشتن) به شکل کنونی آن متعلق به عصر جدید است و در دو حوزه‌ی مهم مطرح می‌شود: یکی در حوزه‌ی دین و فرهنگ و دیگری در حوزه‌ی جامعه. دینداری و دین‌شناسی پلورالیستیک داریم و جامعه‌ی پلورالیستیک؛ و این دو البته با یکدیگر مرتبطند، یعنی کسانی که به لحاظ فرهنگی و دینی قائل به پلورالیسم هستند، نمی‌توانند از پلورالیسم اجتماعی سربپیچند.

امروز پانزدهمین سالگرد وفات مرحوم دکتر علی شریعتی بود و به همین مناسبت در پاره ای محافل دینی و روشنفکری، دانشگاهها و مطبوعات ما سخن از او رفت، یاد او زنده شد و مطابق معمول، خلاف و وفاقهایی هم برانگیخت.

 روز یکشنبه بخش اول گفت‌وگو با دکتر عبدالکریم سروش درباره انقلاب فرهنگی را خواندید. آنچه می‌خوانید بخش دوم این گفت‌وگو است که به سمینار اسلام و دمکراسی که ابتدای خردادماه در دانشگاه آمستردام برگزار شد و سروش از میهمانان آن بود، می‌پردازد.
این سمینار به همت دانشگاه آمستردام، مؤسسه ISIM - که به مطالعه اسلام در جهان معاصر می‌پردازد- و نشریه ZEM ZEMبرگزار شد. محور دوم گفت‌وگو با دکتر سروش انتقاداتی بود که اخیرا از سوی یوسف اباذری نسبت به گرایش دکتر سروش به عرفان طرح شده بود.

«طرح بحث گفت‌وگوی تمدن‌ها از سوی جناب آقای خاتمی نوعی واکنش به طرح رویارویی تمدن‌ها بود، طرح برخورد تمدن‌ها ابتدا توسط برنارد لوئیس، یکی از اساتید دانشگاه پرینستون، مطرح شد، اما او فقط به صورت یک ایده آن را مطرح کرد و چندان به آن نپرداخت. بعدها آقای هانتینگتون استاد دانشگاه هاروارد آن را پی گرفت و جنبه‌ی سیاسی و حتی نظامی به آن بخشید